Spraakstoornis
Wanneer spreken we van een articulatieprobleem?
ARTICULATIE
Het verwerven van spraakklanken is een geleidelijk proces waarbij het normaal is dat sommige klanken op een bepaalde leeftijd nog niet helemaal ontwikkeld zijn. Wanneer kinderen klanken niet (correct) kunnen uitspreken wanneer andere kinderen dit wel kunnen, is er sprake van een articulatieprobleem. In sommige gevallen komen articulatieproblemen voor in combinatie met een vertraagde taalontwikkeling, maar dit moet steeds vakkundig worden vastgesteld.
Hoewel er tot nu toe enkel gesproken werd over kinderen, kunnen articulatieproblemen ook voorkomen bij volwassenen. Bij volwassenen wordt er vaker therapie opgestart wanneer dit vereist is op school en/of de werkvloer.
Binnen de articulatieproblemen is er een opdeling tussen fonetische en fonologische problemen.
Fonologische spraakstoornissen
Hier is er sprake van een inconsistent foutenpatroon. Er worden ‘vereenvoudigingsprocessen’ toegepast tijdens het spreken.
Onder fonologische problemen verstaan we het incorrect gebruik van klanken bij het vormen van woorden. Personen met fonologische problemen kunnen dus iedere klank correct produceren. We zien hierbij vaak een inconsistent, onregelmatig foutenpatroon. Typerend voor een fonologische stoornis zijn vereenvoudigingsprocessen. Deze komen bij ieder kind voor, maar horen te verdwijnen naarmate het kind ouder wordt. Kinderen met fonologische problemen passen vaak verschillende van deze vereenvoudigingsprocessen tegelijkertijd toe.
Enkele voorbeelden van deze processen zijn:
- weglaten van een onbeklemtoonde lettergreep
- binnen een woord klanken vervangen door andere klanken die eerder/later voorkomen in het woord
- stopping (vb.: /g/ wordt /k/)
- gliding (vb.: /k/ wordt /g/)
- fronting (vb.: /k/ wordt een /t/)
- backing (vb.: /t/ wordt /k/)
Fonetische articulatiestoornissen
Bij een fonetische articulatiestoornis wordt de klank als technisch moeilijk ervaren waardor deze wordt vervormd of weggelaten.
Onder fonetische problemen behoren problemen bij het uitspreken van een welbepaalde klank en dus meer geïsoleerde problemen zoals:
- problemen met de /s/ en de /z/
- problemen met de r
- verschillende klanken die worden uitgesproken met de tong tussen of tegen de tanden
- wanneer er uitspraak problemen zijn met een bepaalde klank, deze weglaten, vervormen of vervangen
BEHANDELING
De therapie bij fonologische stoornissen verloopt anders dan bij fonetische stoornissen. Hier wordt de nadruk meer gelegd op het onderscheiden van bepaalde klanken of klankgroepen door er betekenis aan te koppelen. Werken met minimale woordparen (woorden die hetzelfde gaan klinken wanneer een bepaald fonologisch proces wordt toegepast) lijkt hierbij het meest efficiënt. Het betekenisverschil en contrast bij deze woorden staan centraal. Wanneer het kind zich hiervan bewust is, gaan we over naar de eigenlijke productie van de woorden. Hierbij hoort het kind in te zien dat een verkeerde uitspraak kan leiden tot begripsverwarring.
De behandeling van fonetische articulatiestoornissen begint meestal bij de klank zelf, daarna wordt deze klank aangebracht in lettergrepen, woorden, zinnen en tot slot in spontane spraak.